Il Centheologicon di Eimerico di Campo (1395-1460) e la teologia del XII secolo

Titolo Rivista RIVISTA DI STORIA DELLA FILOSOFIA
Autori/Curatori Giovanna Bagnasco
Anno di pubblicazione 2015 Fascicolo 2015/3 Lingua Italiano
Numero pagine 17 P. 509-525 Dimensione file 574 KB
DOI 10.3280/SF2015-003002
Il DOI è il codice a barre della proprietà intellettuale: per saperne di più clicca qui

Qui sotto puoi vedere in anteprima la prima pagina di questo articolo.

Se questo articolo ti interessa, lo puoi acquistare (e scaricare in formato pdf) seguendo le facili indicazioni per acquistare il download credit. Acquista Download Credits per scaricare questo Articolo in formato PDF

Anteprima articolo

FrancoAngeli è membro della Publishers International Linking Association, Inc (PILA)associazione indipendente e non profit per facilitare (attraverso i servizi tecnologici implementati da CrossRef.org) l’accesso degli studiosi ai contenuti digitali nelle pubblicazioni professionali e scientifiche

This article gives an interpretative reading of the Centheologicon of Heymeric de Campo, beginning with the theological sources of the twelfth century drawn on by Heymeric in his work, in particular Richard of Saint Victor and Nicholas of Amiens. The starting point of the examination is the difficulty in finding a genre for Centheologicon, a work which does fit into the standard classification of scholastic philosophy and theology (first paragraph). The article provides an answer to the problem through a consideration of Heymeric’s re-use of both the exegetical theology of Richard (second section) and the axiomatic model derived from Nicholas of Amiens (third section), looked at together with other discourses on the Divine Principle and with the De pace fidei of Nicholas of Cusa. In the conclusions, Centheologicon is defined as a set of ‘models of theological discourse’ and, at the same time, seen as a model for the establishment of a specific theology in the fifteenth century.;

Keywords:Centheologicon, Heymeric de Campo, twelfth- century theology, Richard of Saint Victor, Nicholas of Amiens, De pace fidei, Nicholas of Cusa, re-use, source, exegetical theology, axiomatic theology, School of Chartres, Humanism, fifteenth-century theology, ecumenism

  1. 1964, (Mitteilungen und Foschungsbeiträge der Cusanus-Gesellschaft 4), Matthias Grunewald Verlag, Mainz 1964, pp. 198-213.
  2. - Burie 1977: Luc Burie, Proeve tot inventarisatie van de in handschrift of in druk bewaarde werken van de Leuvense theologie professoren uit de XVe eeuw, in Edmond
  3. J.M. van Eijl (ed.), Facultas S. Theologiae Lovaniensis 1432-1797, Bijdragen tot haar geschiedenis, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium XLV) University Press, Leuven 1977, pp. 215-272 [relative ad Eimerico: pp. 221-237].
  4. - Cavigioli 1981: Jean-Daniel Cavigioli, Les écrits d’Heymericus de Campo (1395-1460) sur les oeuvres d’Aristote, «Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie » 28, 1981, pp. 289-371.
  5. - Chenu 1935: Marie-Dominique Chenu, Un essai de méthode théologique au XIIe siècle, «Revue des sciences philosophiques et théologiques» 24, 1935, pp. 259-267.
  6. - Chenu 1958: Id., Une théologie axiomatique au XIIe siècle. Alain de Lille, «Cîteaux» 9, 1958, pp. 137-142. 267-328. - Colomer 1959: Eusebio Colomer, Doctrinas Lulianas en Emmerich van den Velde, «Estudios lulianos» 8, 1959, pp. 117-232.
  7. - Colomer 1961: Id., Nikolaus von Kues und Raimund Llull. Aus Handschriften der Kueser Bibliothek, (Quellen und Studien zur Geschichte der Philosophie 2) de Gruyter, Berlin 1961.
  8. - Colomer 1963: Id., Heimerich van den Velde entre Ramón Llul y Nicolas de Cusa, in Johannes Vincke (Hrsg.), Gesammelte Aufsätze zur Kulturgeschichte Spanien 21, Aschendorff, Münster 1963, pp. 216-232.
  9. - Colomer 1964: Id., Nikolaus von Kues und Heymerich van den Velde, in Rudolf Haubst (Hrsg.), Das Cusanus-Jubiläum in Bernkastel-Kues vom 8. bis 12. August
  10. - Chiurco 2005: Carlo Chiurco, Alano di Lilla. Dalla metafisica alla prassi, Vita e Pensiero, Milano 2005.
  11. - Dahan 2010: Gilbert Dahan, L’influence des victorins dans l’exégèse de la Bible jusqu’à la fin du XIIIe siècle, in Dominique Poirel (éd.), L’école de Saint-Victor de Paris. Influence et rayonnement du moyen âge à l’époque moderne, (Bibliotheca Victorina 22) Brepols, Turnhout 2010, pp. 153-177.
  12. - Dreyer 2001: Mechthild Dreyer, Razionalità scientifica e teologia nei secoli XI e XII, Jaka Book, Milano 2001.
  13. - Garin 1975: Eugenio Garin, Rinascite e Rivoluzioni. Movimenti culturali dal XIV al XVIII secolo, Laterza, Bari 1975.
  14. - Goy 2005: Rudolf Goy, Die Handschriftliche Überlieferung der Werke Richard von St. Viktor im Mittelalter, (Bibliotheca Victorina 18) Brepols, Turnhout 2005.
  15. - Hamesse 1974 : Jacqueline Hamesse, (éd) Les Auctoritates Aristotelis. Un Florilège médiéval. Etude historique et édition critique, (Philosophes médiévaux 17) Publications universitaires, Louvain-Paris 1974.
  16. - Heymericus de Campo 1453 ?: Heymericus de Campo, Centheologicon primus tractatus continens centum theologias magistri Heymerici de Campo, Bibliothèque Royale de Bruxelles, ms. 11571-75.
  17. - Heymericus de Campo 2001: Heymericus de Campo, Opera Selecta I, herausgegeben von Ruedi Imbach und Pascal Ladner, (Spicilegium Friburgense 39) Universitätsverlag, Freiburg (Schweiz) 2001.
  18. - Haubst 1952a: Rudolf Haubst, Das Bild des Einen und Drei einen Gottes in der Welt nach Nikolaus von Kues, (Trierer theologische Studien 4) Paulinus, Trier 1952.
  19. - Haubst 1952b: Id., Zum Fortleben Alberts des Großen bei Heymerich von Kamp und Nikolaus von Kues, in Heinrich Ostlender (Hrsg.), Studia Albertina. Festschrift für Bernhard Geyer zum 70. Geburtstage, (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters, Supp. 4) Aschendorff, Münster 1952, pp. 420-447.
  20. - Haubst 1980a: Id., Albert, wie Cusanus ihn sah, in Gerbert Meyer, Albert Zimmermann (Hrsgg.), Albertus Magnus. Doctor Universalis 1280/1980, (Studien Philosophische 6) Matthias-Grunewald, Mainz 1980, pp. 167-194.
  21. - Haubst 1980b: Id., Der junge Cusanus war im Jahre 1428 zu Handschrift-Studien in Paris, «Mitteilungen und Forschungsbeiträge der Cusanus-Gesellschaft» 14, 1980, pp. 198-205.
  22. - Hoenen 1990: Maarten J.F.M. Hoenen, Heymeric van de Velde. Eenheid in de tegendelen, (Geschiedenis van de Wijsbegeerte in Nederland 4) Ambo, Baarn 1990.
  23. - Hoenen 1994: Id., Academic and Intellectual Life in the Low Countries. The University Career of Heymeric de Campo (†1460), «Recherches de théologie et philosophie médiévales» 61, 1994, pp. 173-209. - Imbach 1979: Ruedi Imbach, Theologia Raimundi Lulli memoriter epylogata. Das Ramon Lull gewidmete Kapitel im ‘Centheologicon’ des Heymericus de Campo (1395-1460), «Estudios Lulianos» 22, 1979, pp. 185-193.
  24. - Imbach 1980: Id., Einheit des Glaubens. Spuren des Cusanischen Dialogs ‘De pace fidei’ bei Heymericus de Campo, «Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie » 27, 1980, pp. 5-23.
  25. - Imbach 1983: Id., Das ‘Centheologicon’ des Heymericus de Campo und die darin enthaltenen Cusanus-Reminiszenzen: Hinweise und Materialien, «Traditio. Studies in Ancient and Medieval History, Thought and Religion» 39, 1983, pp. 466-477.
  26. - Kaluza 1973: Zénon Kaluza, Trois listes des oeuvres de Heimeric de Campo dans le ‘Catalogue du Couvent Rouge’, «Mediaevalia Polonorum» 17, 1973, pp. 3-20
  27. - Kaluza 1988: Id., Les querelles doctrinales à Paris. Nominalistes et réalistes aux confines du XIVe et du XVe siècles, Lubrina editore, Bergamo 1988.
  28. - Kaluza 1992: Id., La voix créatrice de Dieu. Remarques sur l’‘Alphabetum’ de Heimeric
  29. de Campo, in Haijo Jan Westra (ed.), From Athens to Chartres. Neoplatonism and Medieval Thought. Studies in Honour of Edouard Jeauneau, Brill, Leiden/New York-Köln 1992, pp. 439-468.
  30. - Kaluza 1995: Id., Le débuts de l’Albertisme tardif (Paris et Cologne), in Maarten J.F.M Hoenen, Alain De Libera (Hrsgg.), Albertus Magnus und der Albertismus. Deutsche philosophische Kultur des Mittelalters, (Studien und Texte zur Geistesgeschichte des Mittelalters 48) Brill, Leiden/New York/Köln 1995, pp. 207-295.
  31. - Meersseman 1933: Gilles-Gérard Meersseman, Geschichte des Albertismus, Heft I: Die Pariser Anfange des Kölner Albertismus, (Dissertationes historicae Fasc. III) apud R. Haloua, Lutetiae Parisiorum 1933.
  32. - Meersseman 1935: Id., Geschichte des Albertismus, Heft II: Die ersten Kölner Kontroversen, (Dissertationes historicae Fasc. V) apud S. Sabinae, Romae 1935.
  33. - Meersseman 1936: Id., Eine Schrift des Kölner Universitätsprofessors Heymericus de Campo oder des Pariser Professors Johannes de Nova Domo?, «Jahrbuch des Kölnischen Geschichtsvereins» 18, 1936, pp. 144-168.
  34. - Meliadò 2011: Mario Meliadò, La teologia delle scuole filosofiche antiche: Eimerico di Campo e la dossografia del ‘Centheologicon’, in Alessandro Palazzo (ed.), L’antichità classica nel pensiero medievale. Atti del convegno della Società italiana per lo studio del pensiero medievale (S.I.S.P.M.), Trento, 27-29 settembre 2010, (Fidem, Textes et études du Moyen Âge 61) Porto 2011, pp. 385-412.
  35. - Nicolaus Ambianensis 1993: Nicolaus Ambianensis, Ars fidei catholicae. Ein Beispielwerk axiomatischer Methode, Hrsg. Mechthild Dreyer, (Beiträge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters, Neue Folge 37) Aschendorff, Münster 1993.
  36. - Poirel 2010: Dominique Poirel, Aux sources d’une influence: les raisons du rayonnement victorin, in Dominique Poirel (éd.), L’école de Saint-Victor de Paris. Influence et rayonnement du moyen âge à l’époque moderne, (Bibliotheca Victorina 22) Brepols, Turnhout 2010, pp. 5-25.
  37. - Reinhardt 1995: Klaus Reinhardt, Werke des Heymericus de Campo (†1460) im Codex Cusanus 24, «Traditio. Studies in Ancient and Medieval History, Thought and Religion » 50, 1995, pp. 295-310.
  38. - Reinhardt 2009: Id., Heymerics Tractatus de philosophica interpretatione sacrae Scripturae und sein Wissenschaftsverständnis, in Klaus Reinhardt (Hrsg.), Heymericus de Campo. Philosophie und Theologie im 15. Jahrhundert, (Philosophie Interdisziplinär 28) Roderer, Regensburg 2009, pp. 55-168. - Richardus de Sancto Victore 1958: Richardus de Sancto Victore, Liber exceptionum.
  39. Texte critique avec introduction, notes et tables, publié par Jean Châtillon, (Textes philosophiques du Moyen Âge 5) Vrin, Paris 1958.
  40. - Rutten 2003: Peppin Rutten, ‘Contra occamicam discoliam modernorum’: The So-Called ‘De universali reali’ and and the Dissertation of Albertist Polemics against the ‘via moderna’, «Bulletin de Philosophie Médiévale» 45, 2003, pp. 131-161.
  41. - Sturlese 1981: Loris Sturlese, Albert der Grosse und die deutsche philosophische Kultur des Mittelelters, «Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie» 28, 1981, pp. 133-147.
  42. - Teeuwen 2003: Mariken Teeuwen, The Vocabulary of Intellectual Life in the Middle Ages, Brepols, Turnhout 2003.
  43. - Vasoli 1974: Cesare Vasoli, L’ecumenismo di Niccolò di Cusa, «Archivio di Filosofia » 3, 1974, pp. 9-51.

Giovanna Bagnasco, Il Centheologicon di Eimerico di Campo (1395-1460) e la teologia del XII secolo in "RIVISTA DI STORIA DELLA FILOSOFIA" 3/2015, pp 509-525, DOI: 10.3280/SF2015-003002