«È da ritenere che l’animale sia come una città ben governata da leggi». Note sulla ricorrente analogia fra "civitas" e "corpo organico" nel Medioevo

Titolo Rivista RIVISTA DI STORIA DELLA FILOSOFIA
Autori/Curatori Pietro B. Rossi
Anno di pubblicazione 2016 Fascicolo 2016/suppl. 4 Lingua Italiano
Numero pagine 15 P. 51-65 Dimensione file 118 KB
DOI 10.3280/SF2016-004-S1005
Il DOI è il codice a barre della proprietà intellettuale: per saperne di più clicca qui

Qui sotto puoi vedere in anteprima la prima pagina di questo articolo.

Se questo articolo ti interessa, lo puoi acquistare (e scaricare in formato pdf) seguendo le facili indicazioni per acquistare il download credit. Acquista Download Credits per scaricare questo Articolo in formato PDF

Anteprima articolo

FrancoAngeli è membro della Publishers International Linking Association, Inc (PILA)associazione indipendente e non profit per facilitare (attraverso i servizi tecnologici implementati da CrossRef.org) l’accesso degli studiosi ai contenuti digitali nelle pubblicazioni professionali e scientifiche

;

Keywords:Medieval political thought, organicistic metaphors, Aristotle’s works on Biology

  1. - Accattino 1986: Paolo Accattino, L’anatomia della città nella “Politica” di Aristotele, Tirrenia Stampatori, Torino 1986.
  2. - Accattino 2008: Id., Metodi di ricerca sulle costituzioni nella “Politica” di Aristotele, in Maurizio Migliori, Arianna Fermani (eds.), Platone e Aristotele. Dialettica e logica, Morcelliana, Brescia 2008, pp. 9-21.
  3. - Alberto Magno 1955: Alberti Magni Opera omnia, XII: Liber de natura et origine animae, ed. Bernhardus Geyer; Liber de principiis motus processivi, ed. Bernhardus Geyer; Quaestiones super De animalibus, ed. Ephrem Filthaut, in Aedibus Aschendorff, Monasterii Westfalorum 1955.
  4. - Alberto Magno 1891: VIII: Eiusdem, Opera Omnia, VIII: Politicorum libri VIII, (ed.) Borgnet, Vives, Parisiis 1891.
  5. - ALD, De part. an.: Aristoteles Latinus Database, De partibus animalium, Translatio Guillelmi de Moerbeka, ed. Pietro B. Rossi, Brepols, Turnhout 2006.
  6. - Alexandre d’Aphrodisias 1968: Alexandre d’Aphrodisias, Commentaire sur les Météores d’Aristote, Traduction de Guillaume de Moerbeke, ed. Alfons J. Smet, Nauwelarts, Louvain-Paris 1968.
  7. - Aristoteles Latinus, VII 1.2 : Aristoteles Latinus VII 1.2 : Physica, Translatio Vetus, ed. Fernand Bossier, Jozef Brams, Brill, Leiden 1990.
  8. - Aristoteles Latinus, X 1: Aristoteles Latinus, X 1: Meteorologica, Liber IV, Translatio Henrici Aristippi, ed. Elisa Rubino, Brepols, Turnhout 2010.
  9. - Aristoteles Latinus, X 2.2: Aristoteles Latinus, X 2.2, Meteorologica, Translatio Guillelmi de Moerbeka, ed. Gudrun Vuillemin-Diem, Brepols, Turnhout 2010.
  10. - Aristoteles Latinus, XVII 1.III: Aristoteles Latinus XVII 1.III: De motu animalium. Fragmenta translationis Anonymae, ed. Pieter De Leemans, Brepols-Union Academique Internationale, Bruxelles 2011.
  11. - Aristoteles Latinus, XVII 2.1: Aristoteles Latinus, XVII 2.1: De historia animalium, I-V, Translatio Guillelmi de Moerbeka, eds. Pieter Beullens, Fernand Bossier, Brill, Leiden 2000.
  12. - Aristoteles Latinus, XVII 2.II.III: Aristoteles Latinus XVII 2.II-III: De progressu animalium, De motu animalium, Translatio Guillelmi de Moerbeka, ed. Pieter De Leemans, Brepols-Union Academique Internationale, Bruxelles 2011.
  13. - Aristoteles Latinus, XXIX I: Aristoteles Latinus XXIX I: Politica, Translatio prior imperfecta interprete Guillelmo de Moerbeka (?), ed. Petrus Michaud-Quantin, Desclee De Brouwer, Bruges-Paris 1961.
  14. - Aristoteles Semitico-Latinus, 5: Aristotle, De animalibus. Michael Scot’s Arabic-Latin Translation, Part II : Books XI-XIV : Parts of Animals, ed. Aafke M.I. Van Oppenraaij, Brill, Leiden-Boston-Koln 1998.
  15. - Briguglia 2006: Gianluca Briguglia, Il corpo vivente dello stato. Una metafora politica, Bruno Mondadori, Milano 2006.
  16. - Briguglia 2010: Id., La questione del potere. Teologi e teoria politica nella disputa tra Bonifacio VIII e Filippo il Bello, Angeli, Milano 2010.
  17. - Cambiano 1982: Giuseppe Cambiano, Patologia e metafora politica. Alcmeone, Platone, “Corpus Hippocraticum”, in ≪Elenchos≫, III (1982), pp. 219-236.
  18. - De Leemans 2000: Pieter De Leemans, Medieval Latin Commentaries on Aristotle’s “De motu animalium”. A Contribution to the “Corpus Commentariorum Medii Aevi in Aristotelem Latinorum”, in ≪Recherches de Theologie et Philosophie Medievales≫, LXVII (2000), pp. 272-360. - Di Bello 2009: Anna Di Bello, Ordine e Unità nel Medioevo: La rappresentanza dal “Corpus Mysricum” all’“Universitas”, ≪Esercizi Filosofici≫, IV (2009), pp. 1-37.
  19. - Farquharson 1949: Works of Aristotle, Translated into English under the Editorship of John A. Smith, William D. Ross, V: De partibus animalium by William Ogle, De motu and De incessu animalium by Arthur S.L. Farquharson, De generatione animalium by Arthur Platt, Clarendon Press, Oxford 1949.
  20. - Fioravanti 1981: Gianfranco Fioravanti, Servi, rustici, barbari: interpretazioni medievali della Politica aristotelica, ≪Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa≫, XI, 2 (1981), pp. 401-429.
  21. - Garfagnini 2013: Gian Carlo Garfagnini, Usurpatio iuris non facit ius. Il dibattitto sulla “potestas” pontificia nel Medioevo (sec. XII-XIV), Edizioni di Storia e Letteratura, Roma 2013.
  22. - Lambertini 1999: Roberto Lambertini, Il cuore e l’anima della città. Osservazioni a margine sull’uso di metafore organicistiche in testi politici bassomedievali, in Carla Casagrande, Silvana Vecchio (a cura di), Anima e corpo nella cultura medievale. Atti del V Convegno di studi della Società Italiana per lo Studio del Pensiero Medievale, Venezia, 25-28 settembre 1995, SISMEL-Edizioni del Galluzzo, Firenze 1999, pp. 289-303.
  23. - Lanza, Vegetti 1971: Diego Lanza, Mario Vegetti (a cura di), Aristotele, Opere biologiche, Utet, Torino 1971.
  24. - Le Goff 1989: Jacques Le Goff, Head or Heart? The Political Use of Body Metaphors in the Middle Ages, in Michel Feher, Ramona Naddaf, Nadia Tazi (eds.), Fragments for a History of the Human Body, Part Three, Zone, New York 1989, pp. 13-26.
  25. - Lloyd 1966: Geoffrey E. R. Lloyd, Polarity and Analogy. Two tipes of argumentation in early Greek thought, Cambridge University Press, Cambridge 1966.
  26. - Mercken 1991: H. Paul F. Mercken, The Anonymous Commentator on Book VII, Aspasius on Book VIII and Michael Ephesius on Books IX and X, Leuven University Press, Leuven 1991.
  27. - Murano 2005: Giovanna Murano, Opere diffuse per “exemplar” e pecia, Brepols, Turnhout 2005.
  28. - Nederman, Langdon Forhan 1994: Cary J. Nederman, Kate Langdon Forhan (eds.), Medieval Political Theory: A Reader: the Quest for the Body Politic, 1100-1400, Routledge, London-New York 1993.
  29. - Nussbaum 1978: Aristotle’s De motu animalium, Text with Translation, Commentary, and Interpretation Essays by Martha Craven Nussbaum, Pinceton University Press, Princeton 1978.
  30. - Piana 1970: Celestino Piana, Chartularium studii Bononiensis S. Francisci, Quaracchi 1970.
  31. - Rossi 2007: Pietro B. Rossi, Problem of Method according to some Medieval Commentators on Book I of the “De partibus animalium”, in Alexander Fidora, Matthias Lutz-Bachmann (Hrsg), Erfahrung und Beweis. Die Wissenschaften von der Natur im 13. und 14. Jahrhundert. Experience and Demonstration. The Science of Nature in the 13th and 14th Centuries, Akademie Verlag, Berlin 2007, pp. 89-123.
  32. - Scott, Shapiro 1967: Frederich Scott, Herman Shapiro, Jean Buridan’s De motibus animalium, ≪Isis≫, LVIII (1967), pp. 533-552.
  33. - Scott, Shapiro 1969: Frederich Scott, Herman Shapiro, Walter Burley’s Commentary on Aristotle’s “De motu animalium”, ≪Traditio≫, XXV (1969), pp. 171-190.
  34. - Shakespeare 1997: William Shakespeare, The complete works, Compact Edition, Eds Stanley Wells, Gary Taylor et alii, Clarendon Press, Oxford 1997. - Simonetta 2014: Stefano Simonetta, Lo scettro in scena. Rappresentazione e morte dell’idea di monarchia per diritto divino nei «drammi sulla regalità» di Shakespeare, Edizioni Unicopoli, Milano 2014.
  35. - Struve 1978: Tilman Struve, Die Entwicklung der organologischen Staatsauffassung im Mittelalter, Hiersemann, Stuttgart 1978.
  36. - Susemihl 1872: Aristotelis Politicorum libri octo cum vetusta translatione Guillelmi de Moerbeka, recensuit Franciscus Susemihl, in aedibus B.G. Teubneri, Lipsiae 1872.
  37. - Tommaso 1971: Sancti Thomae de Aquino Opera omnia, XLVIII: Sententia libri Politicorum, Tabula libri Ethicorum. Appendix: Saint Thomas et l’Ethique à Nicomaque, Cura et studio Fratrum Praedicatorum, Romae, ad Sanctae Sabinae 1971.
  38. - Tommaso 1985: Sancti Thomae de Aquino Opera omnia, XLV/2: Sentencia libri De sensu et sensato, Cura et studio Fratrum Praedicatorum, Vrin, Rome-Paris 1985.

Pietro B. Rossi, «È da ritenere che l’animale sia come una città ben governata da leggi». Note sulla ricorrente analogia fra "civitas" e "corpo organico" nel Medioevo in "RIVISTA DI STORIA DELLA FILOSOFIA" suppl. 4/2016, pp 51-65, DOI: 10.3280/SF2016-004-S1005